Każdy rodzic zna ten schemat: pierwsze objawy infekcji, gorączka, kaszel, wizyta u lekarza, recepta na leki. Wykupujemy je, podajemy dziecku, a po kilku tygodniach – choroba wraca. Bo chociaż leczymy objawy, to przyczyna nadal pozostaje.
Jedną z najczęstszych przyczyn chorób w Polsce, zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym, jest zła jakość powietrza, która osłabia odporność, sprzyja rozprzestrzeniania wirusów i bakterii oraz upośledza zdrowe funkcjonowanie.
Zarówno smog pochodzący ze spalania paliw stałych (węgiel, drewno, a także śmieci), jak i spaliny transportowe przyczyniają się do wzrostu liczby chorób układu oddechowego, alergii, a także problemów neurologicznych i zdrowia psychicznego.
W Polsce zanieczyszczone powietrze po raz pierwszy zostało uznane za bezpośrednią przyczynę problemów zdrowotnych u dziecka w 2023 roku.
Przypadek 11-latniego Maćka z Warszawy to tylko wierzchołek góry lodowej – badania pokazują, że płuca dzieci oddychających zanieczyszczonym powietrzem rozwijają się gorzej, a narażenie na tlenki azotu (NOx) może prowadzić do zaburzeń neurorozwojowych, takich jak ADHD i trudności w uczeniu się.
Niestety tego leku nie kupimy w aptece.
Możemy zamknąć nasze dzieci w domach, kupić oczyszczacze powietrza i podawać kolejne dawki leków, ale czy naprawdę godzimy się, by ich dzieciństwo wyglądało właśnie tak?
Jeśli chcemy, by nasze pociechy mogły biegać na świeżym powietrzu, oddychać pełną piersią i rosnąć zdrowo, musimy zadbać o to, by ich codzienne otoczenie – szkoły, przedszkola, osiedla – było bezpieczne także pod względem jakości powietrza. Ale tego nie zrobimy sami.
Profilaktyka zaczyna się na ulicach, placach zabaw i wokół szkół.
Zamiast ponosić koszty zdrowotne i finansowe jedynie zaleczając objawy problemów zdrowotnych naszych rodzin, powinniśmy ograniczyć ich przyczyny. Do tego potrzebujemy konkretnych działań ze strony władz – zwłaszcza samorządów – które realnie poprawią jakość powietrza w przestrzeniach, w których dorastają nasze dzieci.
Brak działań w tych obszarach oznacza dalszy wzrost zachorowań na astmę, alergie i inne choroby oddechowe, ale także wyższe ryzyko chorób neurologicznych i psychicznych u dzieci. Koszty zdrowotne i społeczne zaniechania działań będą znacznie wyższe niż inwestycje w czyste powietrze.
Jako rodzice, pacjenci i podatnicy, mamy prawo ze ,,skierowaniem na poprawę jakości powietrza” udać się do:
– bo nie ma mowy o prawdziwym „rozwoju” miast, miasteczek i wsi, jeśli nie uwzględnia on ochrony zdrowia mieszkańców – zwłaszcza najmłodszych. Nowe inwestycje, infrastruktura drogowa, budowa osiedli czy szkół muszą iść w parze z troską o czyste powietrze i zrównoważoną mobilność, a nie potęgować problem zanieczyszczeń. Władze samorządowe mają realne narzędzia, by poprawiać jakość powietrza w codziennym otoczeniu naszych dzieci.
– bo działania na rzecz zdrowa dzieci są podstawowym obowiązkiem każdego rządu, niezależnie od barw partyjnych. Potrzebujemy ponadpartyjnego konsensusu, że czyste powietrze to jeden z fundamentów bezpieczeństwa zdrowotnego, a nie luksus. Należy solidarnie naprawić niedoskonałości w regulacjach i uszczelnić przepisy, które dziś nie zapewniają skutecznej ochrony zdrowia najmłodszych.
– aby zdrowie dzieci stało się priorytetem w polityce publicznej, a zanieczyszczenie powietrza zostało uznane za kluczowy czynnik ryzyka chorób przewlekłych, nowotworowych i neurorozwojowych. Oczekujemy skutecznej profilaktyki, uwzględniającej wpływ smogu i spalin na zdrowie dzieci, lepszej diagnostyki chorób środowiskowych oraz uwzględnienia jakości powietrza jako elementu polityki zdrowia publicznego.
– potrzebujemy skutecznego wdrażania przepisów unijnych, w tym nowej dyrektywy o jakości powietrza (AAQD), oraz realnej kontroli ich przestrzegania. Nie możemy pozwolić, by Polska pozostawała czarną plamą na mapie Europy, gdzie 33 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast UE wciąż znajdują się w naszym kraju. Ministerstwo musi zapewnić odpowiednie regulacje i mechanizmy egzekwowania prawa, które ograniczą emisję smogu i spalin.
– bo droga do szkoły nie może być codziennym narażeniem na spaliny, hałas i ryzyko wypadków. Konieczne są rozwiązania, które ograniczą emisję spalin i hałasu w miastach oraz stworzą warunki do zdrowej, aktywnej i bezpiecznej mobilności. Oczekujemy rozwoju zrównoważonej mobilności – inwestycji w czysty transport publiczny, wsparcia dla Stref Czystego Transportu, rozbudowy infrastruktury rowerowej i pieszej oraz przemyślanego planowania ruchu wokół szkół. To nie tylko kwestia ekologii – to kwestia zdrowia publicznego i sprawiedliwości społecznej.
– bo szkoła to miejsce, gdzie dzieci spędzają znaczną część swojego dnia, a ich zdrowie powinno być równie ważne, jak wyniki w nauce. Niestety, wiele placówek edukacyjnych znajduje się przy ruchliwych ulicach, w sąsiedztwie pieców na węgiel i bez żadnej ochrony przed toksycznymi zanieczyszczeniami. Ministerstwo musi uwzględnić jakość powietrza w polityce oświatowej – zarówno w kontekście planowania przestrzennego, jak i organizacji transportu szkolnego. Potrzebujemy monitoringu jakości powietrza w szkołach, wytycznych dotyczących zielonych stref buforowych oraz edukacji zdrowotnej i klimatycznej, która uwrażliwi uczniów i nauczycieli na problem zanieczyszczeń powietrza.
💬 Zastanów się:
Jakie problemy zdrowotne najczęściej dotykają Twoje dziecko? Kaszel, astma, alergie, infekcje? Co w Twojej gminie wymaga pilnych zmian, by dzieci mogły oddychać czystym powietrzem?
Nie ma jednej uniwersalnej recepty dla każdej gminy – ale rozwiązania – podobnie jak i źródła zanieczyszczeń powietrza – są podobne. Dlatego na bazie zaleceń ekspertów ds. zdrowia publicznego przygotowaliśmy zestaw konkretnych działań, których wdrożenie przekłada się na poprawę zdrowia i jakości życia polskich rodzin, zwłaszcza dzieci, seniorów, kobiet w ciąży i osób z chorobami przewlekłymi.
📝 Daj znać władzom, że to ważne!
Wydrukuj receptę (lub napisz do nas z prośbą o dostarczenie jej). Następnie uzupełnij ją wpisując dolegliwości zdrowotne nękające Twoje dziecko.
Nie zapomnij o zaleceniach dostosowanych do wyzwań w Twojej okolicy, uwzględniając np. obecność kopciuchów i brak monitoringu jakości powietrza przy szkole/przedszkolu/żłobku, zbyt mało zieleni, brak infrastruktury dla pieszych i rowerzystów czy niewystarczającą liczbę połączeń komunikacji publicznej.
➡ Przekaż receptę lokalnym władzom – burmistrzowi, prezydentowi miasta, wójtowi, radnym lub osobom odpowiedzialnym za transport, ochronę środowiska i zdrowie. Możesz też wręczyć ją dyrekcji szkoły, żłobka lub przedszkola, do którego uczęszcza Twoje dziecko, z poleceniem podjęcia działań na rzecz ochrony dzieci przed smogiem.
✅ Opublikuj swoją receptę w mediach społecznościowych! Nie zapomnij oznaczyć lokalne władze i użyć hasztagów #ReceptyNaCzystePowietrze #AtakKaszlu #OurKidsAir, by pokazać, że temat jest dla Ciebie ważny.
Kampanię #ReceptyNaCzystePowietrze stworzyli rodzice zrzeszeni w ruchu Rodzice dla Klimatu, którzy nie godzą się na to, by ich dzieci oddychały zanieczyszczonym powietrzem i ponosiły zdrowotne konsekwencje bezczynności dorosłych.
Nasze działania realizujemy przy wsparciu Clean Cities Campaign Polska – inicjatywy na rzecz czystego transportu i zdrowych przestrzeni miejskich.
Solidarnie z rodzicami z całego świata, zrzeszonymi pod parasolem Our Kids’ Climate, łączymy siły, by walczyć o lepszą jakość powietrza dla dzieci – nie tylko w Polsce, ale też w innych krajach dotkniętych problemem smogu i emisji transportowych. Rodzice z ruchów takich jak nasz prowadzą podobne kampanie w Europie, Azji, Ameryce Północnej i Południowej, pokazując, że prawo dzieci do oddychania czystym powietrzem to kwestia globalna.
🔴 Poziom krajowy: 4 marca organizujemy debatę w Sejmie RP w ramach parlamentarnego zespołu „Rodzice dla Klimatu”, podczas której przedstawimy konkretne rekomendacje w zakresie ochrony zdrowia dzieci przed smogiem. (szczegóły)
🟠 Poziom lokalny: 17 marca organizujemy akcje przekazania władzom lokalnym naszych „Recept na Czyste Powietrze” (szczegóły już wkrótce)
🟢 Poziom międzynarodowy: 25 marca podczas konferencji Światowej Organizacji Zdrowia w Kolumbii zaprezentowany zostanie polski kontekst walki o czyste powietrze, w tym wielowymiarowy wpływ zanieczyszczeń powietrza – zarówno smogu z pieców, jak i spalin z samochodów – na zdrowie dzieci (szczegóły już wkrótce).
Bo zdrowe powietrze to nie przywilej – to prawo każdego dziecka.
Dołącz do kampanii!
🔹 Bądź częścią naszych działań – skontaktuj się z nami.
Napisz do nas na:
k.kadzidlowska@rodzicedlaklimatu.org (Wraszawa)
j.szczygielska-zoltanska@rodzicedlaklimatu.org (Wrocław)
bogusia.krystek@gmail.com (Katowice)
🔹 Obserwuj nas na social mediach i udostępniaj treści z hasztagami: #ReceptyNaCzystePowietrze #OurKidsAir #CleanAirPrescriptions
