MAMO, TATO, CO TY NA TO? czyli powtórka z klimatu
10 stycznia 2024
To dziś! Dziś zaczynamy nasz nowy cykl. Nazwaliśmy go “Mamo, tato, co Ty na to, czyli powtórka z klimatu”. Będzie to kompedium wiedzy, które pozwoli zaspokoić ciekawość dzieciaków, ale też tych dorosłych, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej na temat klimatu. Nie przedłużając…
Lekcja 1: KLIMAT, POGODA I INNE PODSTAWY
– Ale mróz, prawda?
-Gdzie to globalne ocieplenie, dajcie spokój, przecież aż dech zapiera z zimna, nawet by było lepiej, gdyby temperatura podskoczyła…
STOP.
Nie mylmy pojęć. To, czego doświadczamy po wyjściu z domu, to pogoda, czyli chwilowy stan warunków atmosferycznych. To, co jest trendem i co obserwujemy w dłuższej perspektywie, to klimat.
Co za różnica, podobnych warunków atmosferycznych możemy doświadczać przez dłuższy czas, można by powiedzieć… Nie dajmy się zwieść pozorom – dopiero właściwe rozróżnienie tych dwóch czynników pozwoli nam zrozumieć, o co chodzi z tym ociepleniem i dlaczego śnieg za oknem o niczym nie świadczy.
Pogoda czy klimat?
Na początek mała kartkóweczka”, która pomoże nam zrozumieć różnicę między klimatem i pogodą:
- W pewien zimowy wtorek temperatura utrzymuje się przez cały dzień poniżej zera – to klimat czy pogoda?
- W Polsce stopniowo zanika wyraźny podział na cztery pory roku – czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem? Dlaczego?
- Przez tydzień dni są słoneczne, dopiero w niedzielę rozpadało się na dobre – to symptom zmiany klimatu czy pogody?
- Lata z roku na rok stają się coraz gorętsze – pogoda? A może klimat?
Wiemy, w pierwszym, a czasem nawet w drugim zetknięciu z tym tematem można się pomylić. Ale uporządkujmy sobie tę wiedzę.
Pogoda – losowe zdarzenie dobrze opisane
Rozwiejmy od razu wszystkie wątpliwości – przykłady pierwszy i trzeci dotyczą pogody. Kiedy o niej mówimy, używamy parametrów, które ją opisują: stopnie Celsjusza lub Farenheita, poziom opadów, ciśnienie, zachmurzenie, siła wiatru. To konkretne dane dotyczące bardzo zmiennego stanu atmosfery. Pogoda nie jest stała, cykliczna, nie zmierza donikąd, w ciągu dnia może zmienić się kilka razy. Zawiera też elementy nieco losowe – zderzenie ze sobą kilku czynników może zaowocować nagłą zmianą lub wręcz anomalią.
Na dobrą sprawę stan pogody jednego konkretnego dnia niewiele mówi nam o klimacie danego miejsca, a nawet o klimacie całościowo. To zjawisko jest tak zależne od nieprzewidywalnych czynników, że jeden konkretny pomiar może zaskoczyć.
Spróbujmy na przykładzie. W maju 2023 roku w Hiszpanii odnotowano obfite opady śniegu. Czy Hiszpanie doświadczali przez kilka dni zimnej pogody? Tak. Czy to definiuje klimat śródziemnomorski, który przeważa w tym kraju? Nie. To tylko niespodzianka od przyrody.
Klimat – większa całość
Co innego klimat. Opisując go, bierzemy pod uwagę parametry pogodowe z kilkudziesięciu albo i więcej lat. Ich analiza i uśrednienie pokazuje nam, czego możemy się spodziewać w jakimś przedziale czasowym w konkretnym regionie.
Ważną cechą klimatu jest też powtarzalność pogody. W różnych częściach świata wygląda to nieco inaczej: gdzieś zaobserwujemy białe noce, krótkie lato i długą, ciemną zimę, gdzieś klasyczne cztery pory roku z okresami przejściowymi, gdzie indziej na przemian susze i opady deszczu. Wskazanie tych właśnie stref klimatycznych pozwala nam przypuszczać, gdzie we wrześniu będzie ciepło, a gdzie będziemy już zakładać kurtkę.
Zmiana pogody a zmiana klimatu
Nikogo nie zdziwi zatem, że zmiany pogody możemy przewidzieć ramowo i zawsze z pewnym marginesem błędu. Zmiany klimatu natomiast to długi i postępujący proces, który możemy obserwować, mierzyć i powiązać z konkretnymi zdarzeniami, także, niestety, z działalnością człowieka. Porównywanie pogody w lipcu w Polsce na przestrzeni kilkudziesięciu lat pokazuje nam, o ile stopni robi się cieplej, i pozwala prognozować, jak będzie się rozwijał ten proces.
Sprawdzamy aplikację pogodową w telefonie i mniej więcej już wiemy: czeka nas deszczowy dzień, ale jutro zaświeci słońce. Prognozy dotyczące klimatu nie są tak optymistyczne, ale jednoznaczne – czeka nas ocieplenie, i to gwałtowne i niebezpieczne.
Co możemy zrobić?
Patrzeć na to, co nas otacza, trochę świadomiej. Skoro znamy właściwe pojęcia, możemy podsuwać je innym, korygować błędy w evergreenach typu “skoro dziś jest zimno, to klimat się nie ociepla”, a przede wszystkim rozmawiać o tym z dziećmi. Niech rośnie świadome, odpowiedzialne pokolenie 🙂
Chcesz wiedzieć więcej?
- Tu znajdziesz bazowe informacje dotyczące zmian klimatycznych w Europie: https://climate.ec.europa.eu/climate-change_pl
- Tu zapoznasz się z zagadnieniem zmiany klimatu z perspektywy fizyka za pomocą wykładu profesora Szymona Malinowskiego: https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/jak-dziala-ziemski-klimat-255
- Tu znajdziesz kilka często powtarzanych mitów na temat ocieplenia klimatu: https://www.gov.pl/web/edukacja-ekologiczna/najwieksze-mity-o-zmianach-klimatu
- Tu przeczytasz o tym, co sam możesz zrobić, by nieco opóźnić ten zabójczy proces: https://www.klimat.edu.pl/co-kazdy-moze-zrobic/
- Na koniec film, który otwiera oczy tak szeroko, że nie można ich już później zamknąć na tragedię naszej planety. Dokument o wspomnianym już profesorze Malinowskim to coś, co każdy zdecydowanie musi zobaczyć: https://www.youtube.com/watch?v=osm5vyJjNY4&ab_channel=RamseyUnited
Do zobaczenia w kolejną środę!