Okrągły stół dla poprawy Jakości Powietrza w Polsce

1 marca 2024

Szkolenia dla lekarzy, międzyresortowe kampanie edukacyjne, zwiększenie liczby stacji monitorujących jakość powietrza, wprowadzanie szkolnych ulic i stref czystego transportu, ciągłość finansowa dla programu Czyste Powietrze, dostęp do wymiaru sprawiedliwości, to tylko niektóre z postulatów, jakie opracowaliśmy wspólnie z zespołem eksperckim organizacji zajmujących się prawem do oddychania czystym powietrzem.

Dziś w prawie każdej polskiej rodzinie znajdzie się co najmniej jedna osoba cierpiąca z powodu nowotworów, POChP, astmy lub wielu innych chorób i zaburzeń wynikających z codziennej ekspozycji na toksyny ulatujące z kominów domów czy rur wydechowych. Najbardziej narażone, a zarazem bezbronne są dzieci, w imieniu których apelujemy do nowych władz o międzyresortową współpracę na rzecz pilnej poprawy jakości powietrza oraz prewencji na skalę populacyjną. Bagatelizowanie problemu, albo odkładanie go na potem, jest ciosem w polską rodzinę, która ponosi najwyższe koszty dotychczasowych zaniechań
Kamila Kadzidłowska, Rodzice dla Klimatu

Całą listę postulatów krótko- i długoterminowych dotyczących zdrowia, transportu, budynków oraz regulacji prawnych zakomunikowaliśmy przedstawicielstwu resortów Zdrowia, Klimatu i Środowiska, Infrastruktury, Funduszy i Polityki Regionalnej, a także NIK’u, Sejmiku Województwa Mazowieckiego, Ratusza Warszawy i kilku innym kluczowym instytucjom podczas Okrągłego Stołu dla poprawy jakości powietrza, który odbył się w siedzibie ClientEarth – Prawnicy dla Ziemi w ubiegłą środę, 27 lutego 2024 r.

Przedstawicie i przedstawicielki Fundacji ClientEarth – Prawnicy dla Ziemi, Rodzice dla Klimatu, Heal Polska, Frank Bold, Polski Alarm Smogowy, Fundacja Promocji Pojazdów Elektrycznych, Polki Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki.

– Walka ze smogiem to w Polsce wyzwanie cywilizacyjne. Wiedzą o tym obywatele, którzy mówią dość i coraz częściej idą do sądu, aby domagać się czystego i zdrowego powietrza. Potrzebujemy pilnych, antysmogowych działań naprawczych i to właśnie listę takich działań przekazaliśmy przedstawicielom rządu i instytucji zajmujących się ochroną środowiska
Agnieszka Warso-Buchanan, Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi.

– Każdego roku z mapy Polski znika miasto wielkości Sieradza. Tyle osób przedwcześnie umiera z powodu zanieczyszczonego powietrza. Dzięki licznym badaniom naukowym wiemy, w jak szeroki sposób smog szkodzi naszemu zdrowiu – powoduje nie tylko astmę, POChP i nowotwory, ale nawet cukrzycę, demencję i problemy zdrowia psychicznego. Jednocześnie eksperci nie mają wątpliwości, jakie działania pomogą rozwiązać ten kryzys. Trzeba tylko po nie sięgnąć, a do tego kluczowa jest wola polityczna oraz szeroka współpraca między resortami oraz na różnych poziomach administracji
Weronika Michalak, HEAL Polska

Choć protesty rolników zdominowały w ostatnich tygodniach uwagę mediów, warto przypomnieć, że w Unii Europejskiej toczą się aktualnie kluczowe negocjacje w sprawie kształtu dyrektywy powietrznej (AAQD). Ostateczny kształt dyrektywy zależy w dużej mierze od stanowiska Polski w tej sprawie, o czym pisaliśmy niedawno relacjonując spotkanie z Wiceministrem Klimatu i Środowiska, Krzysztofem Bolestą.

W Okrągłym Stole dla poprawy Jakości Powietrza wzięli m.in. także Wiceminister Zdrowia Wojciech Konieczny, Wiceminister Funduszy i Polityki Regionalnej Konrad Wojnarowski, a także przedstawiciele Ministerstwa Infrastruktury, NIK-u, samorządów i środowisk naukowych.

Jak poprawić jakość powietrza w Polsce?

Wypracowane przez nas postulaty dotyczyły czterech kluczowych obszarów:

1) wpływ jakości powietrza na zdrowie mieszkańców Polski,
2) zmniejszanie emisji z domowych instalacji grzewczych i wsparcie dla najuboższych w tym zakresie,
3) transport i wykluczenie transportowe oraz
4) wdrażanie przepisów i ich egzekwowanie.

Jak-poprawic-jakosc-powietrza-postulaty-org.-pozarzadowych-Luty-2024 Pobierz

Do najpilniejszych kwestii należy kontynuacja i usprawnienie programu Czyste Powietrze z uwzględnieniem kompleksowej termomodernizacji domów, a także edukacja dorosłych (szczególnie lekarzy pierwszego kontaktu, nauczycieli nauczania wczesnoszkolnego, a także urzędników) dot. wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, zwłaszcza dzieci.

Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia, istnieją aktualnie cztery główne czynniki zgonu na świecie: nikotyna, nadciśnienie, otyłość i zanieczyszczenie powietrza. Niestety ostatni punkt w polskiej medycynie w ogóle nie istnieje! Wiedza przeciętnego lekarza na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie jest czasem mniejsza niż samych pacjentów. Lekarz podczas wywiadu nawet nie pyta o środowisko, w którym mieszka lub pracuje pacjent.
prof. Tadeusz Zielonka, pulmonolog

– Jednym z najważniejszych wyzwań stojących przed nowym rządem jest likwidacja starych pieców i kotłów na węgiel i drewno, tzw. “kopciuchów”. Wciąż w Polsce dymi ich około 2,5 miliona i stanowią one główne źródło zimowego smogu. Zastąpienie “kopciuchów” czystymi formami ogrzewania będzie wymagać nie tylko wdrożenia uchwał antysmogowych, ale też zapewnienia sprawnie działających programów finansowych wspierających mieszkańców w termomodernizacji domów i instalacji nowoczesnego ogrzewania. Zyskamy na tym wszyscy – szacunki wskazują, że likwidacja “kopciuchów” zapewni czyste powietrze 30 milionom mieszkańców i mieszkanek Polski
Anna Dworakowska, Polski Alarm Smogowy

Długoterminowo apelujemy m.in. o znaczne zwiększenie (min. o 30%) liczby stacji monitoringu jakości powietrza, rozwój publicznego transportu zbiorowego i zwiększenie jego dostępności, wzmocnienie programów finansujących transformację energetyczną polskich domów, a także poprawę realizacji lokalnych programów antysmogowych oraz kontroli instalacji grzewczych.

Jako strona społeczna podkreślaliśmy także znaczenie kompleksowego podejścia do problemu smogu i spalin, kładąc duży nacisk na redukcję zanieczyszczeń pochodzących z tzw.“kopciuchów na kółkach”, czyli wysokoemisyjnych pojazdów, głównie z silnikami diesla, na rzecz rozwoju transportu publicznego i kolejowego.

– Dążąc do poprawy jakości powietrza nie możemy zapominać o transporcie drogowym, który też jest źródłem szkodliwych dla zdrowia zanieczyszczeń. W Polsce odpowiada on m.in. za ponad 30% emisji tlenków azotu, przy czym w miastach i przy ruchliwych drogach udział transportu w zanieczyszczeniu powietrza jest znacznie większy. Musimy przyjąć do wiadomości, że kopcące samochody są równie groźne co stare piece. Najlepszym sposobem na trwałe ograniczenie tych emisji jest ułatwienie, a w wielu przypadkach umożliwienie, mieszkańcom i mieszkankom naszego kraju wybierania innych środków transportu niż własny samochód. Oznacza to przede wszystkim konieczność walki z wykluczeniem transportowym i zwiększenia dostępności transportu zbiorowego oraz rozwijania infrastruktury pieszej i rowerowej
Urszula Stefanowicz, Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki

– Smog i zanieczyszczenie powietrza to nie tylko piece i kominy, ale także samochody, szczególnie te z silnikami diesla. Z tego, że spaliny nas trują, większość z nas na szczęście już zdaje sobie sprawę, ale wciąż brakuje nam wiedzy nt. skali zjawiska w konkretnych miejscach, w naszych miastach, na naszych osiedlach, przy przedszkolach i szkołach naszych dzieci, szpitalach, miejscach, gdzie spędzamy czas. W Polsce istnieje tylko 20 stacji mierzących zanieczyszczenia komunikacyjne. Aby tworzyć skuteczne rozwiązania ograniczające emisje z transportu i działać na rzecz poprawy jakości powietrza potrzebujemy znacznie gęstszej sieci monitoringu
Anna Zielińska-Rakowicz, Fundacja Promocji Pojazdów Elektrycznych

Obecni na spotkaniu nie mieli też wątpliwości, że eliminacja zanieczyszczeń powietrza wymaga dobrze skoordynowanych działań wielu resortów.