EDUKACJA PROZDROWOTNA – NASZE POSTULATY ZŁOŻONE W RAMACH PARLAMENTARNEGO ZESPOŁU RODZICE DLA KLIMATU

22 marca 2024

Nasze postulaty

Postulaty przedstawione w podsumowaniu II merytorycznego posiedzenia parlamentarnego zespołu „Rodzice dla klimatu” pod hasłem „Lepiej zapobiegać niż leczyć. Edukacja klimatyczna i prozdrowotna kluczem do prewencji chorób cywilizacyjnych” w dn. w dn. 18.03.2024 w Sejmie:

1. W związku z szeroko zapowiadanym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Zdrowia wprowadzeniem edukacji zdrowotnej, w tym profilaktyki onkologicznej do szkół, postulujemy, by do prac nad tym zadaniem włączyć Ministerstwo Klimatu i Środowiska i Główny Inspektorat Sanitarny, ponieważ jakość naszego zdrowia nierozerwalnie wiąże się z jakością środowiska, a recepta na zatrzymanie zmian klimatu, to także recepta na zdrowie.

Jednocześnie postulujemy, by projektowane działania edukacyjne uwzględniały:

• kwestię jakości powietrza i jej wpływu na aktualne i przyszłe zdrowie, w szczególności zdrowie dzieci, – co obejmowałoby także postulowane już od dawna przez Rodziców dla Klimatu informowanie rodziców/opiekunów o jakości powietrza wokół szkół i zagrożeniach dla zdrowia dzieci z tym związanych, w szczególności dla tych dzieci, które już cierpią na astmę, nadreaktywność oskrzeli na zanieczyszczenia, alergie i inne schorzenia, bo dla nich to ryzyko jest jeszcze większe. Takie informowanie mogłoby odbywać się np. poprzez system Librus i tym podobne platformy, które służą placówkom do kontaktu z rodzicami.
• kwestię żywienia – wg danych podawanych WHO mięso przetworzone zostało zaklasyfikowane jako produkt o działaniu rakotwórczym, a mięso czerwone z chowu przemysłowego jako prawdopodobnie rakotwórcze. Trudno mówić o profilaktyce onkologicznej jeśli w szkolnych stołówkach wciąż podaje się przetworzone mięso np. boczek, kiełbasę, wędliny, a podstawowe źródło białka to wciąż czerwone mięso, najczęściej wieprzowina. Można to potwierdzić w ogólnodostępnych jadłospisach. W tym zakresie prosimy również o wzięcie pod uwagę postulatów sformułowanych w ramach kampanii Roślinna Szkoła, która zakłada także wspieranie lokalnego rolnictwa.
• edukację kadry placówek oświatowych oraz opiekuńczo-wychowawczych, w tym intendentów/osoby gotujące i inne osoby wspierające system edukacji w powyższych kwestiach. W szczególności zwracamy uwagę na nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, i konieczność szkoleń w zakresie wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie oraz odczytywania aktualnych i prognozowanych danych z monitoringu powietrza, aby świadomie podejmowali decyzję o przebywaniu na zewnątrz – ponieważ to najmłodsze dzieci są najbardziej narażone na skutki zanieczyszczeń powietrza i rzutuje to na ich całe, także dorosłe życie. W odniesieniu do intendentów i osób gotujących należy zainwestować w edukację w temacie zaleceń zdrowego żywienia i bilansowania posiłków roślinnych, aby nauczyć ich sporządzania i urozmaicania posiłków o dania oparte na roślinach, szczególnie zalecanych warzywach, owocach i strączkach, a jedynym kryterium przy zamawianiu składników i posiłków nie może być cena – należy brać pod uwagę także jakość, lokalność i sezonowość produktów, a także sposób produkcji.
• zielone przestrzenie regeneracyjne (dla uczniów i nauczycieli) wokół szkół oraz wewnątrz budynków, a także mindfullnes w naturze – to odpowiedź na tzw. „zespół deficytu natury”, który powoduje u nas mniejszą odporność psychiczną i fizyczną, a w konsekwencji w większą podatność na różnego rodzaju zachorowania, w tym na depresję czy nowotwory.

Powyższe postulaty dotyczą wszystkich placówek oświatowych oraz opiekuńczo-wychowawczych, w tym również przedszkoli i żłobków.

2. Modyfikacja programu kształcenia lekarzy, na etapie przygotowania do zawodu (program studiów medycznych) i położenie nacisku na: 

• zagadnienia związane z wpływem zanieczyszczeń powietrza, w tym zanieczyszczeń transportowych na rozwój różnego rodzaju chorób w szczególności tzw. chorób cywilizacyjnych;
• profilaktykę żywieniową, ryzyko związane z nadmiernym spożywaniem produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym zagrożenia wynikające z antybiotykoodporności; 
• rozpoznawanie chorób wektorowych (np. denga czy choroba Zachodniego Nilu, szybki wzrost zachorowań na boreliozę) – wprowadzenie tego do edukacji adeptów medycyny teraz, może okazać się strategiczne dla zdrowia publicznego w niedalekiej przyszłości;
• konsekwencje braku regularnych interakcji z naturą oraz wpływ nadużywania urządzeń elektronicznych na zdrowie psychiczne;
• wpływ ekspozycji naszego organizmu na innego rodzaju zanieczyszczenia np. takie jak plastik (pochodna ropy naftowej)

3.   Systemowa edukacja dla czynnych pracowników ochrony zdrowia – wprowadzenie edukacji nt. zdrowia środowiskowego – szczególny nacisk na lekarzy POZ, którzy znajdują się na pierwszej linii kontaktu z pacjentem:

• Zorganizowanie przez państwo kształcenia podyplomowego personelu medycznego w omawianych zagadnieniach (jakość powietrza, żywienie, wpływ zanieczyszczeń, choroby wektorowe, zespół deficytu natury, antybiotykooporność);
• Wykorzystanie procesu obowiązkowego doskonalenia zawodowego lekarzy do rozwoju wiedzy nt. zdrowia środowiskowego i wyżej poruszanych zagadnień
• Przygotowanie akcji szkoleniowych z wykorzystaniem nowoczesnych metod dla różnych grup zawodowych w ramach systemu ochrony zdrowia (to nie tylko lekarze/lekarki, ale też pielęgniarki/pielęgniarze, ratownicy, pomoc medyczna, czy pracownicy stacji sanitarno-epidemiologicznych)
• Edukacja w zakresie żywienia wymaga też działania polegającego na przygotowaniu odpowiednich norm żywienia, które uwzględnią nie tylko wartości odżywcze, ale również kwestie środowiskowe oraz to, że w populacji mamy coraz więcej wegan i wegetarian, w tym wśród dzieci i młodzieży 

4. Kwestie proceduralne – w procesie udzielania świadczeń medycznych

• Wprowadzenie w dokumentacji medycznej obowiązku informacji dotyczącej wpływu środowiska na zdrowie pacjentów i wskazanie źródeł wiedzy o odpowiedniej diecie (wcześniej opracowanych zgodnie z pkt 3d)
• wprowadzenie tzw. “zielonych recept” , czyli informowanie o korzystnym wpływie przebywania w naturze na nasze zdrowie, formułowanie  zaleceń kontaktu z przyrodą – wzorem krajów, takich jak Wielka Brytania czy Nowa Zelandia
• działania profilaktyczne w pediatrii – informowanie rodziców np. przy okazji szczepień czy bilansów o zagrożeniach wynikających ze stanu środowiska oraz możliwych działaniach profilaktycznych
• obowiązek informowanie kobiet planujących zajść w ciążę i będących już w ciąży, w gabinetach ginekologicznych i położniczych, o negatywnym wpływie smogu na rozwój płodu oraz o znaczeniu profilaktyki dotyczącej ochrony przed zanieczyszczeniami powietrza, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży, w sezonie grzewczym i/lub w okolicach szczególnie narażonych na smog.

5. Kampania społeczna – skierowana do szerokiego grona odbiorców, szeroko zakrojona edukacja społeczna

• Kompleksowa kampania edukacyjna Ministerstwa Zdrowia w zakresie wpływu zanieczyszczeń środowiska, w tym powietrza i skutków zmiany klimatu na zdrowie, a także w zakresie promocji diety planetarnej tj. diety pozwalające zaspokoić potrzeby żywieniowe całej populacji z poszanowaniem granic planetarnych. 
• Zaangażowanie lekarzy w popularyzowanie wiedzy medycznej w szkołach i mass-mediach
• Finansowanie badań naukowych dostarczających polskich wyników badań nad wpływem stanu środowiska, zanieczyszczeń i zmian klimatu na zdrowie człowieka
• Wprowadzenie standardów rzetelnego informowania o poziomach zanieczyszczenia powietrza w sposób niewprowadzający w błąd
• Aktualizacja treści ustawy o zdrowiu publicznym – dodanie do Art. 2 tj. do zadań z zakresu zdrowia publicznego punktu mówiącego o identyfikowaniu zagrożeń dla zdrowia powszechnego wynikających z postępujących zmian klimatu oraz różnych zanieczyszczeń środowiska (w tym np. antybiotykooporność, choroby wektorowe i klimatozależne – ryzyko kolejnych pandemii etc.) oraz zaplanowanie kompleksowych działań w tym zakresie 

Przypominamy także o postulatach dotyczących zdrowia zaadresowanych do przedstawicielstw rządu, zwłaszcza Ministerstwa Zdrowia, Klimatu i Środowiska, Edukacji Narodowej oraz Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Okrągłego stołu dla Poprawy Jakości Powietrza, które wspierają i uzupełniają powyższe działania.